Mülkiyet anayasal bir haktır. Fikri mülkiyet de bu hakkın ayrılmaz bir parçasıdır.  Mevzuatımız markalara ilişkin hakları, 22.12.2016 Tarihli ve 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında korumaktadır. Bu bağlamda bir işaret Türk Patent’ te tescil edildiği anda koruma altına alınmıştır. Bu ayki makale ile, Sınai Mülkiyet Kanunu (“SMK”) kapsamında, hak sahiplerinin haksız başvurulara ve kullanımlara karşı başvurabileceği hukuki ve cezai yollar olan Türk Patent nezdindeki itiraz prosedürü, iptal davaları, hükümsüzlük davaları, marka ihlali davaları, ceza davaları ve tazminat davaları hakkında temel bilgilendirme amaçlanmaktadır.

İTİRAZ PROSEDÜRÜ

Sınai Mülkiyet Kanunu m. 5’ de belirtilen mutlak red nedenleri ile m. 6’da belirtilen nispi red nedenleri işaretin tescil engelleri olup, bu nedenlere dayalı olarak başka işaretlerin ticari hayata girişi engellenebilmektedir. Bu doğrultuda marka başvurusunun yayınlanmasına yapılacak itiraz ile Türk Patent, tescil engelleri nedeni ile, Türk Patent’ in tescile ya da tescil başvurusunun reddedilmesine ilişkin vermiş olduğu kararlara karşı yapılan itirazlar ayrı ayrı düzenlenmiştir. Türk Patent itirazları değerlendirerek red ya da kabul eder. Kısmi red/ kısmi kabul de mümkündür. Bu durumdan zarar gören kişilerin SMK m. 18/1 hükmü gereği, yayıma itirazlarını marka başvurusunun yayımından itibaren iki ay içinde, SMK m. 20/1 hükmü gereği karara itirazlarını ise kararın bildirim tarihinden itibaren iki ay içinde yazılı ve gerekçeli olarak Türk Patent’ e yapmaları gerekmektedir. İtiraz gerekçelerinin belirtilen süre içinde sunulmaması hâlinde itiraz yapılmamış sayılır. İtirazın incelenmesi için itiraz süresi içinde ücretin ödenmesi ve aynı süre içinde ücretin ödendiğine ilişkin bilginin Kuruma sunulması zorunludur. İtiraz süresinden sonra, itiraz gerekçeleri değiştirilemez ve yeni gerekçeler eklenemez.

Yapılan itirazı ilgili daire değerlendirir ve yerinde bulur ise Türk Patent kararını düzeltir, yerinde bulmaz ise itiraz üzerine başvuruyu Kurulu’ na sevk eder. YİDK, itirazı iki türlü değerlendirir; ya işaretin tesciline ya da tescil başvurusunun reddine yönünde itirazı karara bağlar. YİDK’ nın verdiği bu kararlar kesin kararlardır.

İtiraz Sürecinde Arabuluculuk

Sınai Mülkiyet Kanunu’ nda marka başvurularının yayınlanmasına karşı yapılan itirazlar ile başvuru hakkında Türk Patent tarafından verilen kararlara karşı yapılan itirazlar konusunda uzlaşma imkanı da getirilmiştir. SMK m.19/4 hükmü ile SMK m. 21/3 hükmüne göre Türk Patent gerekli görmesi halinde tarafları uzlaşmaya teşvik edebilmektedir.

Uzlaşma ile ilgili hususlarda 07.06.2012 tarihli ve 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu hükümleri uygulanır. Sınai Mülkiyet Kanunu’ nun Uygulanmasına Dair Yönetmelik m.32 hükmüne göre uzlaşma süreci Türk Patent’ in tarafları uzlaşmaya davet etmesi ile başlar ve tarafların uzlaşma teklifine süresi içerisinde olumlu yanıt vermeleri halinde devam eder. Bu süreçte kendini vekil ile temsil ettiren taraflar için vekillerin asile derhal bildirme yükümlülüğü söz konusudur.

Tarafların uzlaşmak istemeleri ve arabulucuya başvuracaklarını birlikte Türk Patent’ e bildirmeleri halinde itiraz incelemesi 3 ay ertelenmektedir. Ayrıca bu süre içerisinde tarafların birlikte talepte bulunması halinde, süre 3 aya kadar uzatılabilmektedir. Tarafların arabuluculuk sürecinde anlaşması halinde, taraflarca düzenlenen ve 6325 sayılı Arabuluculuk Kanunu’ na göre ilam niteliği kazanan tutanağın Türk Patent’ e verilmesiyle başvuruya ilişkin işlemler uzlaşma sonucuna uygun şekilde tamamlanmaktadır. Bu süre içerisinde tutanağın teslim edilmemesi veya tarafların anlaşmaya varamaması halinde TPE itiraz incelemesine kaldığı yerden devam etmektedir.

KURUL KARARININ İPTALİ DAVASI

Ülkemizde tescil işlemlerini Türk Patent yapmaktadır. Başvuruların bazıları Türk Patent tarafından re’ sen reddedilmektedir. Bazen de üçüncü kişilerin itirazı üzerine Türk Patent, başvuruyu kısmen veya tamamen red veya kabul edebilir.  Bu ihtimallerde Türk Patent’ in kararından kısmen veya tamamen memnun olmayan başvuru sahibi veya itiraz sahibi tarafından, bazı durumlarda ise her iki taraf, Kurul kararına karşı tebliğ tarihinden itibaren 2 ay içinde, Ankara’ da bulunan Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri’ nde ( FSHHM) iptal davası açılabilir. Türk Patent’ in ilgili dairesince verilen karar karşı Kurulda incelenmek üzere itiraz yapılmadan iptal davası açılamaz. Zira bu halde idare nihai karar vermemiştir.

Bu davada davalı Türk Patent’ tir.  Ancak somut olayın koşullarına göre, davayı üçüncü kişinin itirazı üzerine, başvuru sahibinin açması halinde, davalı hem Türk Patent hem de başvuru sahibidir. İtiraz olmaması halinde davalı yalnızca Türk Patent’ tir. Davayı, itiraz sahibinin açması halinde hem Türk Patent hem de başvuru sahibi davalıdır. Mahkemenin vereceği bu karara karşı üst mahkemeye gidilebilmektedir.

İtiraz süresi içerisinde itiraz yapılmamış olması halinde üçüncü kişiler iptal davası açılamaz. Ancak hükümsüzlük davası açma hakları saklıdır.

Kurul, kural olarak tarafların dosyaya ibraz ettikleri bilgi ve belgelerle sınırlı olarak inceleme yapar. İtiraz sahibi, itirazı gerekçelendirirken gerekli bilgi ve belgeleri itiraz dilekçesiyle birlikte dosyaya ibraz etmelidir. Aksi takdirde itirazı reddedilir.

Bu davanın açılması tescilin doğurduğu haklardan yararlanmaya engel değildir. Bu nedenle, dava konusu kullanımın mülkiyet haklarına tecavüz teşkil edecek şekilde gerçekleşmekte olduğunu veya gerçekleşmesi için ciddi ve etkin çalışmalar yapıldığını ispat etmek şartı ile, verilecek hükmün etkinliğini temin etmek üzere, ihtiyati tedbir verilmesi mahkemeden istenebilir ( SMK m. 159/1).  

Mahkeme itirazın kabulüne yahut reddine kararı verebilir; ancak idarenin yerine geçerek markanın hükümsüzlüğüne, terkinine ya da tesciline karar verememektedir. Dolayısıyla karar kesinleştikten sonra, davacının kararın infazını gerçekleştirmesi gerekmektedir. İptal davalarına ilişkin mahkeme ilamı kesinleşmedikçe icra edilemez (SMK m. 162). Örneğin, Kurul kararı sonucu tescil edilen markanın, FSHHM’ nin kararı sonucunda haksız olarak tescil edildiği ortaya çıkar ise, davacının terkin işlemi yapabilmesi için öncelikle Hükümsüzlük Davası açması gerekmektedir.

HÜKÜMSÜZLÜK DAVASI

Bir marka, koruma süresinin dolması ve süresi içerisinde yenileme işlemlerinin yapılmaması ya da marka sahibinin vazgeçmesi nedeniyle sona erebileceği gibi, üçüncü kişiler tarafından açılacak bir hükümsüzlük veya iptal davası sonucunda da sona erebilmektedir.

Markanın hükümsüzlüğü, markanın tescili sırasında var olan mutlak ve nispi red nedenlerine rağmen tescil edilmiş markalar hakkında söz konusu olur. Sonradan ortaya çıkan nedenlere bağlı olarak markanın hükümsüzlüğüne karar verilemez. Buna karşılık markanın iptali, markanın tescili sırasında var olmayan fakat sonradan ortaya çıkan sebepler nedeniyle talep edilir. Bu nedenle hükümsüzlük ve iptal nedenleri SMK’ da ayrı ayrı düzenlenmiştir. Hükümsüzlük nedenleri SMK m. 25 hükmü ile sınırlı sayıda/tahdidi olarak sayılmıştır.

Nispi tescil sebepleri ilgilinin itirazı üzerine Türk Patent tarafından incelenmektedir. Ancak marka başvurusuna süresinde itiraz etmemiş önceki marka sahibi de hükümsüzlük davası açma hakkına sahiptir.

Markanın hükümsüzlüğünü, menfaati olan kişiler, Cumhuriyet Savcıları veya ilgili kamu kurum ve kuruluşları talep edebilir. İlgili kamu kurumuna örnek olarak Gümrük ve Ticaret Bakanlığı verilebilir. Emniyet Genel Müdürlüğü’ ne ait rütbe veya amblem gibi işaretlerin tescil edilmesi halinde bu kurum ilgili kamu kuruluşu sıfatıyla hükümsüzlük davası açabilir. Hükümsüzlük davası, tescilli markanın sahibine veya onun hukuki haleflerine karşı açılır. Bu nedenle marka başvurusu yapan kişi aleyhine hükümsüzlük davası açılamaz. SMK m. 25/3 hükmü ile de belirtildiği üzere, davalı taraf marka sicilinde malik gözüken kişi veya kişilerdir ve hükümsüzlük davalarında Türk Patent taraf olarak gösterilmez. Sınai Mülkiyet Kanunu mevzuatında, coğrafi işaretler, tasarım ve patentlerin hükümsüzlüğüne ilişkin davalar yönünden de Türk Patent’ in taraf olarak gösterilemeyeceği hükme bağlanmıştır (Aynı yönde; SMK m. 50/3, 78/4, 138/5).

Hükümsüzlük davası açılabilmesi için 5 yıllık hak düşürücü süre söz konusudur. 5 yıllık sürenin belirlenmesinde dava tarihi esas alınır. SMK m. 25/6 hükmü ile öngörülen 5 yıllık dava açma süresi, sonraki markayı tescil ettiren kişinin kötüniyetli olması halinde uygulanmaz. Sonraki markayı tescil ettiren kişi kötü niyetli ise, hükümsüzlük davası herhangi bir süreye tabi değildir.

Davada yetkili ve görevli mahkeme ise, hükümsüzlüğü iddia edilen marka sahibinin ikametgahı yer ihtisas mahkemesidir ( SMK m. 156). Kurul kararına karşı açılan iptal davası ile bu dava sonucunda markanın terkini için açılan hükümsüzlük davasında görevli ve yetkili mahkemeler farklı olmasına rağmen Yargıtay’ ın yerleşik içtihatlarında usul ekonomisi gereği hükümsüzlük davasının Kurul kararına karşı açılan iptal davasının görüldüğü yer mahkemelerinde ( Ankara FSHHM) de açılabileceği sonucuna varılmıştır.

Hükümsüzlük kararları geçmişe etkilidir, iptal kararları ise ileriye dönük sonuçlar doğurur. SMK m. 27/1’ de hükümsüzlük kararının marka başvuru tarihinden itibaren etkili olduğu ve markaya bu kanunla sağlanan korumanın hiç doğmamış sayılacağı açık bir şekilde belirtilmiştir. Kanunkoyucu davanın kabulü ile birlikte, marka tescil tarihinden itibaren ortadan kalkmış sayılacağını ana kural olarak belirlemiştir.

Markanın hükümsüzlüğüne ilişkin kesinleşmiş kararlar, herkese karşı hüküm doğurur. Hükümsüzlük kararının kesinleşmesinden sonra mahkeme, bu kararı Türk Patent’e re’ sen gönderir. Hükümsüzlük kararının kesinleşmesinden sonra marka sicilden terkin edilir ve bu durum bültende yayımlanır ( SMK m.27/6,7).

MARKANIN İPTALİ DAVASI

SMK m. 26 hükmü ile sayılan iptal sebeplerine dayalı olarak bir markanın iptali talep edilebilmektedir.

İptal talebi, ilgili kişi tarafından, talep tarihinde sicilde marka sahibi olarak kayıtlı kişilere veya hukuki haleflerine karşı ileri sürülür ( SMK m. 26/2-3).  İptal talebi sırasında hak sahibi değişirse, sicilde hak sahibi olarak görünen kişiye karşı işlemlere devam edilir ( SMK m.26/6). SMK m. 26/1 uyarınca, iptal talebi mahkemelere değil, idari bir organ olan Türk Patent’ e yöneltileceği hükme bağlanmıştır. Ancak Türk Patent’ e iptal yetkisini tanıyan bu hükmün, SMK’ nın yayımlandığı tarihten itibaren yedi yıl sonra yürürlüğe gireceği SMK m. 192/1-a hükmü ile düzenlenmektedir. Bu nedenle bu tarihe kadar iptal taleplerinin mahkemelere yöneltilmesi gerekir.

Davada yetkili ve görevli mahkeme ise, hükümsüzlüğü iddia edilen marka sahibinin ikametgahı yer ihtisas mahkemesidir. Dava sonucunda verilecek iptal kararı geriye etkili sonuç doğurmaz.

SONUÇ

Ticari hayatta her gün marka sahiplerinin ya da henüz tescil edilmemiş ancak kullanılagelen işaretlerin sahiplerinin hakları ihlal edilmektedir. Mevzuatımız, hak sahiplerinin haklarını korumak amacı ile gerek hukuki gerek cezai yaptırımlar öngörmektedir. Kimi zaman hak ihlalinde bulunan kişiler başkalarının haklarını ihlal ettiğinin farkında olmayabilmektedir. Bu nedenle hak ihlalinde bulunan kişilerin kötü niyetli olmaları halinde daha ağır sonuçlar öngörülmektedir. Bu sayede, mülkiyet hakkının ihlal edilmediği dürüst bir rekabet ortamı oluşturulmaya çalışılmaktadır. Bu ortamın oluşmasına hizmet eden haksız rekabet hükümlerine bir sonraki makalemizde değinilecektir.

Çukurova Marka Patent Kalite Yönetim ve Danışmanlık olarak ticari hayatta oluşacak marka tecavüz davaları, iptal davaları, hükümsüzlük davaları, ihtarname ve sınai mülkiyet kanunu kapsamındaki diğer işlemleri uzman hukukçularımızla en hızlı ve kaliteli bir şekilde vermekteyiz. Bizlere ulaşmak ve fikir almak için tüm Türkiye’den 444 8 148 nolu kurumsal hatlarımızdan bizlere ulaşabilirsiniz.                                                                                                                           

Çukurova Marka Patent Hukuk Departmanı

Ecem DOĞRU

Avukat

info@cukurovapatent.com