İşletmelerde Kriz Yönetimi Ve Çıkışları

Kriz anlam olarak, işletmelerin işleyiş yöntemlerini tehdit eden, acil kararlar alınmasını gerektiren hallerdir. İşletmeleri tehdit eden bu durumun başında da ekonomik kriz gelir. Krizler işletme dışı olabileceği gibi işletme içi de olabilir. İşletme dışı krizler ekonomik kriz, doğal , (deprem, salgın, sel ), siyasal, hukuksal krizden bahsedilebilir. İşletme içi krizler, yönetim problemleri, kurumsal problemler, işletme içi çatışma, motivasyon düşüklüğü, organizasyon yapısındaki bozukluklar sayabiliriz. İşletme dışı krizleri ise;
İşletmeler kar amacı ile kurulurlar. Girişimciler potansiyel kazanç elde edebilecekleri sektörlere sermayelerini ortaya koyarak yatırım yaparlar. İşletmeler ürün ya da hizmetlerini satarak gelir elde ederler. Bu gelirle tedarik zincirlerini devam ettirip işletmelerin yaşaması sağlanır. Üretimden satışa kadar olan süreçte birçok zincir vardır. Bu zincirler bir sonraki faaliyetin ya da bir önceki faaliyetin devam etmesi şartı ile kırılmaz. Ancak bunlardan herhangi birine zarar geldiğinde bir sonraki faaliyetin etkilenmesi kaçınılmazdır. 
Günümüzde iletişim ve ulaşımın daha kolay hale gelmesinden ötürü, sistemleri etkileyen faktörlerde artmaktadır. Ekonomik sınırların neredeyse ortadan kalktığı bir ortamda risk faktörleri de artar. Tedarik zincirlerine yeni eklenen her bir bağ potansiyel risk demektir ve bu riskin tanımlanarak olası etkilerinin ölçülmesi gerekir. İşletme ve organizasyonların yapıları ve doğa kuralları gereği kriz kavramından tamamen kurtulmaları mümkün değildir. Dolayısı ile stratejik olarak riskleri tanımlayıp olası etkenleri ölçüp en az hasarla atlatmak veya durumu tamamen tersine çevirmek mümkündür.
Krizleri önlemeye alınacak tedbirlerin en başında ortaya çıkan sinyalleri iyi bir şekilde değerlendirmek gerekir. Doğa olaylarının haricinde, diğer krizler aynı hastalık başlangıcı gibi semptom belirtirler. Hastalık semptomları ortaya çıkıp erken tedavide nasıl ki olumlu sonuç alma oranı yükseliyorsa, kriz işaretleri de ortaya çıktığında erken tedbir alıp durumdan en az hasarla çıkmak mümkün olabilir. Bunun için ortaya çıkan durumların teknik olarak iyi analiz edilmesi bilgi akışının iyi şekilde sağlanması gereklidir. Bilgi karar mercilerine doğru ve eksiksiz bir şekilde ulaşmalıdır. Bu da bölümler arası iletişimin iyi olması sonucu olabilecek bir durumdur. Örneğin, tedarikçilerin çeşitlendirilmesi, kaynak tedarikinden ortaya çıkabilecek problemlerin minimize edilmesini sağlar. Somut olarak, 2016 Rusya uçak krizinde Antalyalı otelcilerin birçoğu battı ya da otellerini sattı. Bunun nedeni turist kitlesinin büyük çoğunluğunun Rus turistlerin olmasıydı. Hâlbuki diğer ülkelerden de misafirleri olsaydı hasarları çok az olacaktır.
Bir diğer durum ise, işletmeler canlı olduğundan insanlar gibi belirli yaşam süreleri vardır. Bu süreçte işletmenin ayakta kalabilmesi için yeterli desteğin işletmeye verilmesi gerekir. Gerek altyapı, gerekse finansal anlamda sürekli güçlendirilmelidir. Sermaye-ciro-karlılık-nakit akışı gibi kavramların sürekli değerlendirilmesi, Pazar analizlerinin yapılması, piyasa değerlendirmesi, rakip analizi, insan kaynakları yönetimi sürekli incelenmeli ve değerlendirilmelidir. Bu konularla ilgili beklentiler oluşturulmalı ve bu beklentiler ışığında olabilecek ve göğüslenebilecek risk miktarları belirlenmelidir. Örneğin; Devasa cirolar yaparak, küçük sermaye ve düşük karlılık durumları işletmeyi kısa zamanda krize sokabilir. Somut olarak 100.000 TL ile sermayesi olan bir işletmenin milyonlarca ciro yapması, nakit akışında ortaya çıkacak en küçük problemle krize girebilir.
Sonuç olarak, krizler doğanın bir gerçeğidir. İşletmeler içine bu duruma karşı önlem almak elzemdir. Kriz sinyallerini almak, olası riskleri belirlemek, kriz takımını oluşturmak, planları oluşturmak, gerekli iletişimi sağlamak, denetim süreçlerini gerçekleştirmek, paniği engellemek, normal düzene tekrar dönmek en önemli başlıkların başında gelmektedir. Bu süreçleri iyi yöneten firma ve kurumlar ez az hasarla atlatacağı gibi krizleri fırsata da çevirebilirler.

Mehmet ASİ

Endüstri Mühendisi/Kurucu Ortak

Yönetim Sistemleri Uzmanı

mehmetasi@cukurovapatent.com