Daha önceki birçok yazımızda değindiğimiz endüstri mühendisliği kavramının tarihini hiç merak ettiniz mi? Nereden çıkmıştır bu meslek? Neden son zamanlarda daha çok duyduğumuz bir mühendislik dalı? Bundan bir asır önce böyle bir meslek var mıydı? Eğer sizlerin de bu ve bu gibi diğer sorular varsa cevaplarını Çukurova Marka Patent Kalite Yönetim ve Danışmanlık firması olarak bugün sizler için hazırladığımız yazımının içinde bulabilirsiniz. Keyifli okumalar...

Mühendislik kavramının başlangıcını tam olarak söyleyemesekte neredeyse medeniyetle birlikte doğduğunu söyleyebiliriz. Çanak, çömlek, tekerlek, ateş, yazı… İnsanoğlu var olduğu günden itibaren sürekli bir öğrenme ve keşfetme sürecinde yer aldı. Mühendislik kavramı da zaman içinde insanoğlunun bu çabasıyla gelişmekteydi. Çeşitli ihtiyaçlara cevap verebilmek adına yeni yeni kavramları altında barındırmaya başladı. Makinesiyle, elektriğiyle, inşaatıyla, mekatronik gibi...

Mühendisliğin bir kimliğe kavuşması ile birlikte belirli bir standart ve koşullara uyması 19. yüzyılda gerçekleşmiş olarak bilinse de mühendislik faaliyetleri hemen hemen medeniyet ile birlikte başlamıştır. Meslek olabilme koşulları göz önüne alındığı zaman ilk mühendislik mesleğinin makine mühendisliği olduğu görülmüştür. Bunun görüldüğü tarih ise ABD Makine Mühendisleri Odası’nın kuruluş tarihi olan 1880’dir. Böylece dünya da ilk mühendislik makine mühendisliği olmuştur. Makine Mühendisliğinin kurulmasının ardından onu izleyen mühendislikler ise şöyle; elektrik mühendisliği 1884’de, kimya mühendisliği 1908’de kurulmuştur. ABD’de Endüstri Mühendisliği Odası’nın kuruluşu ise 1948’de gerçekleşmiştir. Bugün diğer mühendislik disiplinleri tarafından bir mühendislik olarak kabul edilmeyen Endüstri Mühendisliği, dünyanın en eski mühendisliklerinden biri olduğu görülmektedir.

ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİNİN DOĞMASINA SEBEP OLAN ETKENLER NEYDİ?

• Sanayi devrimiyle birlikte ülkeler tarım ekonomisinden daha karmaşık bir yapıya sahip endüstriyel ekonomiye geçmeye başladı.
• Teknolojideki gelişmelerle birlikte imalat süreçlerinin karmaşıklığı çok hızlı bir şekilde arttı.
• Seri imalat Standart ürünlerden yüksek miktarlarda üretmek İş bölümü/emeğin uzmanlaşması
• Karmaşıklaşan imalat/üretim yapıları için daha iyi yönetim sistemlerine ihtiyaç duyulmaya başlandı
• Büyük ve karmaşık sistemlerin tasarımında,
• Operasyonları planlayıp yönetebilecek düzeyde teknik bilgi/eğitime sahip insan gücü ihtiyacı
• Verimliliği ve etkinliği arttırmaya yönelik ihtiyaç endüstri mühendisliği’ni doğurdu.

ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİNİN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI

1750 ve 1850 yılları arasında özellikle işbölümü kavramı ile ortaya atılmıştır. 1750 yılına kadar aynı kişi işi planlar, malzeme ve takımını, tertibatını seçer, temin eder, işlemini ve kontrolünü yapardı.

1776 yılında İngiltere’de Adam Smith yayınladığı ‘The Wealth Of Nations’ adlı kitabında üretimde iş bölümünün ekonomik yararlarından söz ederek fabrika sistemine yönelik bir model önermiştir. İskoçya’da bir tekstil imalatçısı olan A. Robert Owen (1771-1858) 1813 yılında yayınlanan “Fabrika Yöneticilerine Sesleniş” adlı kitabında da işçilere de en az makinalar kadar önem verilmesi gerektiğini belirtmiştir. İngiltere’de Cambridge Üniversitesi’nde matematik profesörü olan Charles W. Babbage’ın “Economy of Machinery and Manifacturers” isimli kitabında iş öncesi eğitimin gerekliliği, iş analizi ve iş bölümü, standardizasyon, ücret sistemleri ve işçi-işveren ilişkilerinin geliştirilmesi konularından bahsetmiştir. Ayrıca günümüz bilgisayarlarının geliştirilmesine önemli katkıda bulunan Fark Makinası (Difference Engine) adını verdiği dört aritmetik işlemi grçekleştirebilecek bir makine geliştirmiştir. ABD’de bir askeri tersanenin yöneticisi olan yüzbaşı Henry Metcalfe (1847-1917) tarafından yazılan “İmalat Maliyeti ve Kamu ve Özel Atölyelerin  Yönetimi” isimli kitapta gözlem ve deneylerin kaydedilmesini ve bunu yöneticilerin bir rehber olarak kullanmalarını önermiştir. Bir yıl sonra Henry Robinson Towne (1844-1924) trafından Amerikan Makine Mühendisleri Derneği’ne (ASME) daha kapsamlı bir öneride bulunulmuştur. Çeşitli şirketlerin yöneticileri arasında bilgi ve deneyim alışverişi sağlayacak bir organizasyonun ASME gerçekleştirilmesini istemiştir. Yale ve Towne Manufacturing şirketinin kurucusu olan Towne teşvikli ücret (prim) sistemleri üzerinde çalışmalar yapmıştır. Henry Ford ise otomobil montajında konveyor kullanımı ve üretim hattı konularında çalışmıştır.

19. yüzyılda endüstri devriminin oluşumuyla planlama, örgütleme ve yönlendirilmesi daha zor olan ve yönetimi için özel beceriler gerektiren üretim sistemleri geliştirilmeye başlanmıştır. İnsan, makine, malzeme ve paradan oluşan sistemlerin tasarım, geliştirme ve kuruluşuyla ilgilenecek ve özellikle sistemin insan boyutuna da önem verecek bir mühendislik dalına ihtiyaç doğmuştur. Bunun sonucunda endüstri mühendisliği konusunda çalışmalar başlamıştır.

   ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİNİN ÖNCÜSÜ “ FREDERICK W.TAYLOR”Endüstri mühendisliği konusunda ilk disiplinli çalışmalar 1856-1915 yılları arasında yaşayan ve çoğunlukla endüstri mühendisliğinin kurucusu olarak kabul edilen bir Amerikalı makine mühendisi olan Frederick W. Taylor ile olmuştur. Taylor, fabrikada bizzat çalışan, sürekli gözlem ve analiz yapan, düşündüklerini uygulayan ve geliştiren bir kişidir. Taylor’ın çalışmaları 1881’de metal kesimi konusuyla başlamış, ve 25 sene devam etmiştir. 1907 yılında 200 sayfalık bir makale yayınlamıştır. Bu çalışmanın yapılmasından önce kesici şekli hızları ve ilerleme miktarları deneyimlere göre belirleniyordu. Bu çalışma sayesinde Taylor ve yardımcıları söz konusu belirleme işine bilimsel bir nitelik kazandırmışlardır. Taylor’ın;

• İşlerin daha kolay, daha etkin ve verimli yapılabilmesi için yeni iş metodları bulunmasına yönelik Metod Etüdü,
• İşlerin işlem sürelerinin belirlenmesine yönelik Zaman Etüdü,
• İş bölümü, işçilerin yapacakları işe göre seçimi ve eğitilmesi, işçi-işveren ilişkileri, planlama ve kontrol fonksiyonlarının işçiler tarafından değil yönetim tarafından gerçekleştirilmesi konularına çok önemli katkıları olmuş ve bilgi ve deneyimlerini “Shop Management and The Principles of Scientific Management” isimli kitabında toplamıştır.

TARİHTEKİ İLK ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ (İŞ ZAMAN ETÜDÜ) ÇALIŞMASI

Modern ekonominin kurucularından Adam Smith, 1762 yılında Peronnet'in toplu iğne imalatı konusunda hazırladığı iş etüdü çalışmasını çok beğenmiştir. Bir zanaat atölyesinde 10 işçi, her bir işçi parçanın tümünü tek başına tamamlamaktadır. Bu çalışmayla günde toplam 200 adet toplu iğne üretiliyordu. İş akışını 18 kısma ve bu kısımları basit düzenekler yardımıyla 10 işçiye dağıtan Peronnet günlük 18.000 toplu iğne üretmesini sağlamıştır. Böylece günlük üretim 240 kat artmıştır. Bir üretimi 240 arttırmak oldukça büyük bir başarıdır. Peronnet böylece Endüstri mühendisliğinin temellerini atmış oldu. Endüstri mühendisliğindeki ilk çalışma da 1762 yılında yapılmış oldu. 1776 yılında Adam SMITH yeni bir kitap yazar. Tabi görmüş bir çalışmayla üretim miktarı 240 kat artmış etkilenmiş. Ulusların Zenginliği (The Wealth of Nations) isminde yayınladığı kitapta iş bölümünün önemine fazlaca değinmiştir. Bu sayede fabrikalaşma sistemine yeni bir model önermiştir.

Yazımızın genel hatlarına bakacak olursak sizlere endüstri mühendisliği kavramının tarihsel çıkış noktası ve gelişimlerinden bahsettik. Bu süreç de bahsi geçmesi gereken tarihe adını yazdıran önemli şahsiyetlere değindik. Tabi ki bu kişiler yazdıklarımız ile sınırlandırılamaz. Şimdi sizlere endüstri mühendisliğinin gelişimine katkısı olmuş olan diğer isimlerden bazılarının mesleklerinden ve endüstri mühendisliğine ne gibi bir katkıları olduğundan kısaca bahsedeceğiz.

Frederic Winslow Taylor

• Endüstri Mühendisliği konusundaki ilk disiplinli çalışmaları yapmıştır.
• Makine Mühendisidir.
• Bilimsel Yönetimin kurucusudur. TAYLORİZM
• Metod Etüdü
• Zaman Etüdü
• Standart Aletler
• Planlama
• Yönetimin Ayrıcalık İlkesi
• Metal kesimi için hesap cetveli
• Parça ve Ürünler için sınıflandırma Sistemi

 Adam Simith

• ‘The Wealth Of Nations’ – Ulusların Zenginliği
• Üretimde iş bölümü ve verimlilik çalışmaları

Charles Babbage

• “Economy of Machinery and Manifacturers”
• Verimlilik arttırma çalışmaları
• iş öncesi eğitimin gerekliliği, iş analizi ve iş bölümü, standardizasyon, ücret sistemleri ve işçi-işveren ilişkilerinin geliştirilmesi

Henry L. Ganth

• Kendi ismiyle anılan ve özellikle üretim çizelgelemesinde kullanılan GANTT şemalarını geliştirmiştir.

Henry Ford

• İlk montaj hattını oluşturma
• Otomobil montajında taşıyıcı (konveyör) kullanımı
• Seri üretime geçilmiş

Frank.B. Ve Lilian M. Gilbreth

• İlk iş ölçme prensipleri
• İş ve Verim Etüdü çalışmaları
• Mikro hareket etüt kavramı
• İnsan hareketini sınıflandırarak bunları en verimli kullanma yöntemi

F. Harrıngton Emerson

• Bilimsel yönetim felsefe ve ilkelerini, demiryolu işletmeciliğinde uygulama
• Verimliliğin 12 kuralı
• Verimlilik Mühendisliği
• İsrafların Ortadan kaldırılması

Henry Fayol

Yönetimin 5 fonksiyonu (grup planlama, organize etme, koordine etme, yürütme ve motive etme)

Feigenbaum

Toplam kalite kontrol

• 1947 yılında Norbert Wiener tarafından ortaya konan sibernetik biliminin de endüstri mühendisliğine önemli katkıları olmuştur.
• 1951 yılında L. Von Bertalenffy sibernetiğin tüm sistemlerin ortak bir özelliği olduğunu göstermiştir. 1962 yılında J. Forrester’in geliştirdiği “Endüstri Dinamiği” adlı modelde yöneticilere değişen şartlara göre seçebilecekleri uygun karar ve politikalar üretilmektedir.
• Endüstri mühendisliğinin gelişiminde en büyük katkıyı elektronik bilgisayarlar sağlamıştır. Bilgisayarların işletme yönetiminde kullanılması, yönetim bilişim sistemi konusu olmuştur. 1954 yılında piyasaya çıkan ilk ticari amaçlı bilgisayarları günümüze kadar çeşitli konularda gelişmiş yenileri takip etmektedir.
• Endüstri mühendisliği konusunda 1950-1980 yılları arasındaki gelişme daha ziyade çalışanların motivasyonu üzerine olmuştur. Genellikle Japonya’da gelişen bu yaklaşımlardan bazıları Kalite Kontrol Çemberleri  (geliştirme ve iyileştirme grupları olarak da adlandırılmaktadır), Toplam Kalite Yönetimi (Total Quality Management), Çalışma Hayatı Kalitesinin İyileştirilmesi (Quality Of Work Life), Toplam Üretken Bakım (Total Productive Maintenance) dır. Ayrıca Tam Zamanında Üretim (Just İn Time Production), Üretim Kaynakları Planlaması (Manufacturing Resource Planning MRP-2 ), Sıfır Hata (Zero Defects) programları yine endüstri mühendisliği ile ilgili gelişmelerdir.

II. Dünya Savaşı süresi ve sonrasında gelişen endüstri mühendisliği konuları;

• Zaman etüdü
• İş basitleştirilmesi
• Kalite kontrol
• Ücret yönetimi
• İş değerlendirme
• Teşvikli ücret (prim) sistemleri
• İş yeri düzenleme ve malzeme taşıma sistemleri
• Üretim planlama ve kontrol

Çukurova Marka Patent Kalite Yönetim ve Danışmanlık firması olarak bugün sizler için hazırladığımız yazımızda endüstri mühendisliğinin tarihsel gelişiminden bahsettik. Bizlerde bünyemizde, alanında uzman ve başarılı endüstri mühendisleri çalışmakla beraber dilediğiniz konuda sizlere yardımcı olmaktan büyük memnuniyet duyarız. İyileştirme ve geliştirme esaslı çalışıp verimliliği maksimize edecek sistemleri tasarlamak için var gücüyle çalışmanın yanısıra, firma olarak sunduğumuz diğer birçok hizmeti beğenilerinize sunmaktan memnuniyet duyarız. 13 yıldır çıktığımız bu yolda bizleri asla yalnız bırakmayan ve bugün 9500’ü aşmış olan müşteri portföyümüze sizleri de eklemekten memnuniyet duyarız. Bizlere Türkiye’nin her yerinden isterseniz telefon numaralarımızdan, isterseniz e mail yoluyla dilerseniz de ofislerimizi ziyaret ederek ulaşabilirsiniz.

YAREN GÜNDOĞDU

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

3.SINIF ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ ÖĞRENCİSİ